Tydzień Zakazanych Książek w naszej szkole

NIECH WOLNOŚĆ CZYTA – to tegoroczne hasło Tygodnia Zakazanych Książek.

LET FREEDOM READ Banned Books Week.

Tydzień Zakazanych Książek to coroczne wydarzenie, które zostało zainaugurowane w latach osiemdziesiątych XX wieku, w czasach wzmożonych wyzwań, zorganizowanych protestów oraz sprawy Sądu Najwyższego Island Trees School District przeciwko Pico (1982), która orzekła, że urzędnicy szkolni nie mogą zakazać czytania książek tylko z powodu ich zawartości.

Zakazane książki zostały zaprezentowane na targach Book Expo America w American Booksellers Assosiation w 1982 r. w Anaheim w Kalifornii. Przy centrum do wejścia kongresowego górowały duże, zamknięte na kłódki, metalowe klatki, w których leżało około 500 zakwestionowanych książek i duży znak nad głową ostrzegający, ze niektórzy uważają te książki za niebezpieczne.

Podczas gdy książki były i nadal są blokowane i kwestionowane, częścią Tygodnia Zakazanych Książek jest fakt, że w większości wypadków książki pozostały dostępne, głównie dzięki wysiłkom bibliotekarzy, nauczycieli, uczniów i członków społeczności, które powstają i wypowiadają się za swobodą czytania.

Tydzień Zakazanych Książek to idealny moment do podejmowania działań społecznych i aktywności na rzecz ochrony naszej wolności czytania, dlatego nasza szkolna biblioteka od zeszłego roku organizuje spotkania z młodzieżą, na których poruszana jest szeroko kwestia zakazanych książek. Uczniowie zostali zapoznani z listą książek, które na przestrzeni lat były ocenzurowane z różnych powodów i ich czytanie w bibliotekach czy księgarniach było zabronione. Wiele z tych pozycji znajduje się w szkolnej bibliotece.

Wśród pozycji zakazanych przez lata były między innymi:

451 STOPNI FAHRENHEITA / Ray Bradbury [1953]

Książka przez 13 lat była sprzedawana w wersji ocenzurowanej przez wydawcę, gdzie zmieniono treść ponad 75 fragmentów. W 1998 r. usunięta z listy lektur w Missisipi za bluźnierstwo. Cenzurę zniesiono po protestach uczniów i rodziców. Ironią losu jest, że książka porusza temat cenzury i palenia książek.

ARCHIPELAG GUŁAG / Aleksander Sołżenicyn – noblista [1973]

Z powodu powieści autor został aresztowany, pozbawiony radzieckiego obywatelstwa i skazany na wygnanie. Książka była zakazana w ZSRR do 1980 r. z powodów politycznych. Jednak w 2009 r. dodano ją do listy lektur w szkołach średnich.

BIBLIA

W 1942 r. w III Rzeszy, kiedy ogłoszono doktrynę Narodowego Kościoła Rzeszy, próbowano wyeliminować wszelkie przejawy chrześcijaństwa. W związku z tym zakazano używania Biblii, którą miał zastąpić „Mein Kampf”.

BUSZUJĄCY W ZBOŻU / Jerome David Salinger [1951]

W 1957 r. australijski urząd celny skonfiskował przesyłkę zawierającą m.in. „Buszującego w zbożu”, która miała być prezentem dla australijskiego rządu od ambasadora USA. W latach 1961-1982 książka była zakazana w szkołach i amerykańskich bibliotekach. Wzbudza ona kontrowersje z powodu wulgarnego języka, nawiązań seksualnych, dewaluacji wartości rodziny, promocji alkoholu, papierosów i rozwiązłości.

CHATA WUJA TOMA / Harriet Beecher Stowe [1851]

Książka zakazana w Illinois (1984) na wniosek radnego ze względu na rasizm i niestosowny język (użycie w niej słowa „nigger”). Zdanie radnego podzielili uczniowie i rodzice. Od momentu wydania budziła silne emocje w USA, została też zakazana w 1853 r. w Rosji z powodu podważania nauk Kościoła prawosławnego i poddawanie w wątpliwość autokratycznej władzy.

CHARLIE I FABRYKA CZEKOLADY / Roald Dahl [1964]

Książka zakazana w bibliotece publicznej w Boulder (Colorado, USA), ponieważ bibliotekarze uznali, że promuje ubogą życiową filozofię.

CIERPIENIA MŁODEGO WERTERA / Johan Wolfgang Goethe [1774]

Powieść wywierała bardzo duży wpływ na czytelników: ubierali się oni jak główny bohater, znacznie też wzrosła liczba samobójstw (samobójcy umierali z egzemplarzem książki w kieszeni). Publikacja książki została zakazana przez kościół, z powodów religijnych i społecznych. Zdaniem duchownych nakłaniała ona do samobójstwa. W 2007 r. znalazła się na tzw. indeksie Giertycha.

CZERWONY KAPTUREK / bracia Grimm [wyd.1857]

Książki zakazano w szkołach w Kalifornii przez... butelkę wina znajdującą się w koszyku, który Czerwony Kapturek niósł dla babci.

DEKAMERON / Giovanni Boccaccio [wyd.1470]

Znalazła się na rzymskim indeksie w 1559 r., zakaz potwierdzono 5 lat później. Utwór zakazany w USA przez dziesięciolecia na podstawie dokumentu „Federal Anti-Obscenity Act” (1873). W 1954 r. trafił na czarną listę National Organization of Decent Literature za obsceniczność, wulgarność, lubieżność i brak przyzwoitości.

FOLWARK ZWIERZĘCY / George Orwell [1945]

Do końca lat 80. XX w. książka była zakazana przez polską cenzurę, ponieważ przedstawiała ustrój totalitarny, nawiązujący do rosyjskich władz. Pierwsze oficjalne polskich wydanie ukazało się dopiero w 1988 r., mimo to od końca lat 70. powieść cieszyła się dużym zainteresowaniem i krążyła w drugim obiegu. W Kenii zakazano jej w 1991 r., ponieważ krytykowała skorumpowanych przywódców, natomiast w 2002 r. w szkołach w Zjednoczonych Emiratach Arabskich - z powodu... bohaterów w postaci mówiących świń. Uznano, że taki obraz godzi w wartości religii islamskiej.

JĄDRO CIEMNOŚCI / Joseph Conrad [1899]

Książka była atakowana za rasistowski wydźwięk, wzbudzała konsternację i oburzenie. Była szeroko komentowana i poddawana dyskusji wśród akademików.

KOLOR PURPURY / Alice Walker – nagroda Pulitzera

Zakazana w szkole w Oakland (Kalifornia; 1984), w szkołach w Pensylwanii (1992), usunięto ją także z bibliotek szkolnych w Zachodniej Virginii. Przyczyną były niepokojące idee na temat relacji międzyrasowej, relacji człowieka z Bogiem, ludzkiej seksualności.

LOT NAD KUKUŁCZYM GNIAZDEM / Ken Kesey [1962]

Zakazana w wielu amerykańskich szkołach, m.in. w Colorado (1971), Ohio, Nowym Jorku, Idaho, Waszyngtonie, głównie za wulgarne słownictwo, gloryfikowanie działalności przestępczej, opisy brutalności i przyczynianie się do zepsucia młodzieży. W jednej z kalifornijskich szkół została wycofana (2000) ze względu na rodziców, którzy skarżyli się na wybór przez nauczycieli „śmieci” jako lektur.

MEIN KAMPF / Adolf Hitler

Książka budziła liczne protesty jeszcze przed opublikowaniem zarówno w USA jak i w Europie. We wrześniu 1933 r. zakazano sprzedaży książki w Pradze, miesiąc później w Katowicach (sąd uznał ją za „obraźliwą”).

„Szatańskie Wersety” / Salman Rushdie

Powieść wywołała liczne kontrowersje w środowiskach muzułmańskich, gdyż wielu z ich przedstawicieli uważa, że zawiera ona treści bluźniercze dla Islamu. Przez kilka miesięcy po publikacji Szatańskich wersetów w wielkiej Brytanii doszło do kilku muzułmańskich demonstracji przeciwko powieści. 14 lutego 1989 r. najwyższy przywódca Iranu Ruhollah Chomejni ogłosił oficjalnie w państwowym radiu w stolicy Iranu-Teheranie fatwę o następującej treści: „Informuję dumnych muzułmanów na całym świecie, że autor książki „Szatańskie wersety” – która jest przeciwko islamowi, Prorokowi i Koranowi – - jak i wszyscy, którzy są uwikłani w jej publikowanie i są świadomi jej zawartości, niniejszym są skazani na śmierć”. W następstwie fatwy Chomejniego, krótko po jej ogłoszeniu doszło do ataków na podmioty i osoby w różny sposób związane z książką Rushdiego. Z powodu publikacji książki w sumie zamordowanych zostało około 50 ludzi. Dodatkowo, w wielu krajach na świecie odbywały się islamskie demonstracje, których uczestnicy domagali się zabicia Rushdiego. Szatańskie wersety palono na stosie, a ich wydawców zastraszano listami z pogróżkami. Książka została zakazana w wielu krajach muzułmańskich.

Podczas spotkania uczniowie mogli również obejrzeć czasopisma i druki wydawane w okresie, nie tak odległym, bo za czasów PRL-u. Powołany wówczas Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk miał pełnić nadzór nad mediami publicznymi, a także „kontrolować rozpowszechnianie wszelkiego rodzaju utworów za pomocą druku, obrazu i żywego słowa”.

Oficjalnie urząd ten miał zapobiegać godzeniu w ustrój państwa polskiego, powstrzymywać szerzenie nieprawdziwych informacji czy eliminować złą i gorszącą twórczość. W praktyce cenzorzy prowadzili wieloetapowe działania prewencyjne, a także narzucali twórcom określone treści. Zagwarantowana w Konstytucji PRL wolność słowa oraz „druku, zgromadzeń i wieców, pochodów i manifestacji” pozostawała pustym frazesem.

Uczniowie naszej szkoły mogli dotknąć faktury papieru, zobaczyć, jakiej jakości był druk i zapoznać się z treścią takich popularnych w owym czasie publikacji i czasopism jak: GRYF, GŁOS/niezależny miesięcznik społeczno-polityczny, Dziennik W. Gombrowicza, Wiersze Stanisława Barańczaka czy Język Totalitarny – wybór tekstów. Informacje na temat czasów PRL-u przedstawił uczniom Pan dyrektor – Arkadiusz Ciechalski i była to na pewno świetna lekcja historii, z której uczniowie dowiedzieli się, jak ważną moc miały i mają książki.